اعمال ماه رمضان | اعمال و دعاهای شب و روز پنجم ماه رمضان

اعمال ماه رمضان به کلیه اقداماتی گفته می شود که روزه داران در طول ماه رمضان برای قبولی حاجات خود انجام می دهند. اعمال ماه رمضان می تواند شامل خواندن دعاهای مختلف یا انجام برخی واجبات و مستحبات دینی باشد. برخی اعمال ماه رمضان برای همه روزهای ماه مشترک و برخی دیگر مختص همان روز است.

برای شب و روز پنجم ماه رمضان اعمالی وارد شده که انجام این اعمال سبب بهره‌بردن بیشتر از ماه میهمانی خدا می‌شود.

دعای روز پنجم ماه رمضان

بسم الله الرحمن الرحیم

اللهمّ اجْعَلْنی فیهِ من المُسْتَغْفرینَ واجْعَلْنی فیهِ من عِبادَکَ الصّالحینَ القانِتین واجْعَلْنی فیهِ من اوْلیائِکَ المُقَرّبینَ بِرَأفَتِکَ یا ارْحَمَ الرّاحِمین

خدایا در این روز مرا از آمرزش جویان قرار بده و مرا در این روز قرار بده از بندگان شایسته و فرمانبردارت و مرا قرار بده در این روز از دوستان نزدیکت؛ به مهربانی خودت ای مهربان‌ترین مهربانان.

شرح دعای روز پنجم ماه رمضان

در فراز اوّل از دعای روز پنجم ماه مبارک رمضان با دلی شکسته متوجه بارگاه الهی می‌شویم و می‌گوئیم:

خدایا! مرا امروز از استغفار کنندگان قرار بده.

«استغفار» به معنای توبه و طلب بخشش از گناهان است. «استغفار» عملی پسندیده است که سبب تقرّب انسان به پروردگار می‌شود. اگر انسان به بخشش و رحمت پروردگار امید نداشت و نسبت به آینده‌ی خود مأیوس و نگران بود، هیچ گاه استغفار نمی‌کرد، بلکه روز به روز بر دامنه‌ی گناهانش افزوده می‌شد.

«استغفار» باید جنبه‌ی عملی داشته باشد؛ زیرا استغفار واقعی آن است که عمل صالح، جبران گناهان و اصلاح گذشته را در پی داشته باشد. امیرالمؤمنین علی علیه السلام فرمودند:

استغفار، درجه‌ی انسان‌های بلندمرتبه است و شش مرحله دارد. اول: پشیمانی از گذشته؛ دوم: تصمیم بر ترک گناه در آینده؛ سوم: پرداخت حقوق مردم، تا آن که خدا را ملاقات کنی؛ چهارم: جبران واجبات ترک شده؛ پنجم: از بین رفتن گوشت‌های روییده از حرام در بدن؛ ششم: چشاندن سختی طاعت به بدن برای جبران خوشی معصیت.

علی بن حمزه از نزدیکان و شاگردان امام صادق علیه السلام چنین می‌گوید:

دوستی داشتم از سران بنی امیه، روزی به من گفت از امام صادق علیه السلام برایم اجازه بگیر تا به خدمتش برسم. من برای او اجازه گرفتم و با هم به حضور آن حضرت رفتیم. دوستم سلام کرد و در محضر امام نشست و به امام چنین گفت: «قربانت گردم، من کارمند این قوم یعنی خلفای بنی امیّه بودم و از این رهگذر، ثروت کلانی به دست آوردم. اینک توبه کرده ام، با این اموال چه کنم؟!»

امام فرمودند: «اگر افرادی مثل شما، «اعوان ظلمه» نبودند، بنی امیه نمی‌توانستند حقوق ما را پایمال کنند و به این همه مال و ثروت برسند».

آن گاه فرمودند: «اگر راه نجات تو را بگویم، آیا به آن عمل می‌کنی؟!»

او عرض کرد: «آری، قول می‌دهم که عمل بکنم».

امام فرمودند: «همه ثروتی که از ناحیه‌ی بنی امیه به دست آورده ای، به حساب بیاور و مالک آن چه از اموال را شناختی، به او برگردان، و صاحب آن چه را که نمی‌شناسی، از سوی صاحبش صدقه بده. اگر چنین کنی من در پیشگاه خدا، ضامن بهشت برای تو می شوم».

علی بن حمزه می‌گوید: پس از آن که امام صادق علیه السلام دوستم را نسبت به پاک ساختن اموالش و توبه‌ی حقیقی نصیحت فرمود، دیدم دوستم مدت طولانی در فکر فرو رفت و سپس عرض کرد: «من تصمیم خود را گرفتم و دستور شما را انجام خواهم داد». از محضر امام بیرون آمدیم. دوستم با ما به کوفه بازگشت و همه ی آن چه به دست آورده حتی لباسی را که بر تن داشت، به صاحبانش رد کرد و بقیه را صدقه داد. کار به جایی رسید که ما برای او لباس می‌فرستادیم و معاش روزانه اش را تأمین می‌کردیم. از این جریان چند ماه بیشتر نگذشته بود که او بیمار شد. به عیادت او رفتیم، در حال جان دادن چشمانش را گشود و گفت: «ای علی بن ابی حمزه! سوگند به خدا، مولای تو؛ امام صادق علیه السلام به وعده‌ی خود وفا کرد.» این را گفت و از دنیا رفت. جنازه اش را برداشتیم و پس از غسل و کفن و نماز، دفن کردیم.

پس از مدتی به حضور امام صادق علیه السلام رسیدم. حضرت فرمود: «ما به وعده‌ی خود درباره ی دوستت

(یعنی ضمانت بهشت) وفا کردیم». عرض کردم: «درست می‌فرمایی! دوستم هنگام مرگش همین گونه به من خبر داد!»

بنابراین فراز نخست از دعای روز پنجم ماه مبارک رمضان درباره ی توبه است.

از رسول اکرم صلی الله علیه و آله وسلم نقل شد که فرمودند:

توبه را به تأخیر مینداز؛ زیرا مرگ ناگهانی می‌آید.

امام علی ابن ابی طالب علیه السلام می‌فرمایند:

توبه قلب را پاک می‌کند و گناهان را می‌شوید.

در قسمت دوم دعای این روز عرض می‌کنیم:

خدایا! مرا در زمره‌ی بندگان شایسته و فرمان بردار خویش قرار بده.

بنده‌ی صالح کسی است که اعمال نیکو و شایسته، ملکه و عادت او گردد. سختی‌ها و مشقّات را برای خدا تحمل کند و در راه خداوند از جان و مال و زن و فرزند بگذرد. ایمان به مبدأ و معاد، تلاش در راه عدالت، سبقت در خوبی‌ها، مبارزه با فساد و منکرها و گسترش معروف و خوبی‌ها، نشان دهنده ی روح طاعت بنده نسبت به مولا و پروردگارش است. در بخش آخر از دعای روز پنجم، با حالتی ملتمسانه، به درگاه ایزد منان روی می‌آوریم و می‌گوئیم:

خدایا! مرا از اولیا و دوستان مقرّب خود قرار ده، به رأفت و مهربانیت، ای مهربان‌ترین مهربانان!

اولیای خدا، کسانی هستند که میان آنان و خدا فاصله‌ای نیست؛ حجاب‌ها از قلبشان کنار رفته است و در پرتوی نور معرفت و ایمان و عمل پاک، خدا را با چشم دل می‌بینند آن گونه که هیچ شک و تردیدی به دل‌هایشان راه نمی‌یابد. در نظر اینان هرچه جز خداست، کوچک، کم ارزش و ناپایدار جلوه می‌کند.

امیرمؤمنان علی علیه السلام در خطبه‌ی معروف «همّام» درباره ی اولیا خداوند چنین می‌فرماید:

دل‌های آنان محزون و مردم از شرّشان در امان هستند.

در قسمت دیگری از این خطبه می‌فرمایند:

اگر اجلی که خداوند برای آنان مقرر کرده، نبود، حتی یک چشم بر هم زدن ارواح آنان در بدن‌هایشان آرام نمی‌گرفت، به خاطر عشق به پاداش الهی و ترس و وحشت از مجازات کیفر او.

در فراز آخر از دعای روز پنجم از مقام قرب اولیای الهی سخن به میان آمد. ویژگی دیگر اولیای خداوند این است که هرگز دلشان نمی لرزد و اندوهناک نمی‌شوند.

سخت‌ترین لحظه برای آنان، لحظه‌ی هجران و دوری از پروردگار است.

زبان حال چنین افرادی در دعای کمیل این گونه است:

اگر مرا به آتش دوزخت بسوزانی، صبر می‌کنم، اما فراق و دوری تو را چگونه تحمل کنم؟

خواندن دعای رَبَّ شَهْرِ رَمَضَانَ

شیخ کفعمی در بلدالامین و مصباح از اختیار سیدبن باقی نقل کرده است: هرکه این دعا را در هر روز ماه رمضان بخواند حق تعالی گناهان چهل ساله او را می‌آمرزد:

«اللَّهُمَّ رَبَّ شَهْرِ رَمَضَانَ، الَّذِی أَنْزَلْتَ فِیهِ الْقُرآنَ، وَ افْتَرَضْتَ عَلَی عِبَادِکَ فِیهِ الصِّیَامَ، ‏ ارْزُقْنِی حَجَّ بَیْتِکَ الْحَرَامِ فِی هَذَا الْعَامِ وَ فِی کُلِّ عَامٍ‏ وَ اغْفِرْ لِیَ الذُّنُوبَ الْعِظَامَ، فَإِنَّهُ لاَ یَغْفِرُهَا غَیْرُکَ یَا ذَا الْجَلاَلِ وَ الْإِکْرَامِ‏».

«بار خدایا ای پروردگار ماه رمضان که فرو فرستادی در آن قرآن را و بر بندگانت در آن روزه را واجب فرمودی، مرا حج خانه محترمت در این سال و در هر سال روزی فرما و گناهان بزرگم را به من ببخش زیرا که‏ آن‌ها را جز تو کس نیامرزد ای خدای صاحب جلالت و بزرگواری».

نماز شب پنجم ماه مبارک رمضان

برای این شب دو رکعت نماز و در هر رکعت خواندن سوره حمد و سپس ۵۰ مرتبه سوره توحید و بعد از سلام صد مرتبه‏ اللَّهُمَّ صَلِّ عَلَی مُحَمَّدٍ وَ آلِ مُحَمَّدٍ سفارش شده است.